تخصیص ارز ترجیحی به شیوه سابق موجب تضعیف تولید می‌شود

به گزارش  خبرگزاری صدا و سیما،  میز اقتصاد شبکه خبر امروز با حضور میهمانان برنامه، آقایان محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، 
محمد امین الرعایا رئیس اندیشکده اقتصاد مقاومتی و حسن حسن خانی (استودیو قم) موضوع سرگذشت ارز ترجیحی ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی را بررسی کرد.

مجری: امروز در میز اقتصاد مروری خواهیم داشت بر تجربه اصلاح یارانه ارز ترجیحی ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی، موضوعی که در سال ۱۴۰۱ و در اردیبهشت ماه این سال به انجام رسید. مرور خواهیم کرد که چه اتفاقاتی افتاد در این دوره و لزوم این اصلاحی که انجام شد چه بود، چطور می‌شد بهتر این اصلاح را انجام داد و همچنین چه درس‌هایی باید گرفت از این سیاستی که در این سال انجام شد برای روز‌های پیش رو و سیاست‌هایی که در آتی اتخاذ خواهد شد. نسبت مصرف دهک دهم به دهک یکم در سال ۱۴۰۰، سال ۱۴۰۰ سالی است که ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی به کالای اساسی تخصیص پیدا می‌کرد به عنوان مثال در مورد گوشت قرمز دهک دهم ۱۳ و ۷ دهم درصد نسبت به دهک اول بیشتر گوشت قرمز مصرف می‌کند، اما مجموع مصرف کالا‌های اساسی به طور متوسط در دهک دهم ۳ و نیم برابر بیشتر از دهک اول است. قبل و بعد از اجرای سیاست به طور متوسط این تورم ماهانه دو و نیم درصد است. تغییرات ماهانه شاخص قیمت‌های کالا‌های غیرخوراکی و خدمات را این بار می‌بینیم قبل و بعد از اجرای سیاست در تاریخ اجرای سیاست یعنی خرداد و تیرماه ۱۴۰۱ که قبلش تورمی که وجود داشته و بعدش تورمی که به صورت ماهانه وجود دارد باز تقریبا متوسط مثل هم است خیلی تغییرات معناداری وجود ندارد. تغییرات درآمد و هزینه ماهانه یک خانوار شهری در هر یک از دهک‌های هزینه‌ای پس از سیاست اصلاح یارانه ارز ترجیحی از اردیبهشت تا تیر ۱۴۰۱ در دهک‌های اول تا هفتم در قسمت هزینه هزینه دهک‌های اول تا هفتم با اجرای این سیاست کمتر از آن بحث درآمدی افزایش داشته، اما از دهک هفتم تا دهم دقیقا این موضوع برعکس می‌شود. ضریب جینی شاخصی که توزیع ثروت بین قشرهای مختلف جامعه را نشان می‌دهد هرچه به صفر نزدیک‌تر باشد این توزیع بهتر است و هرچه به یک نزدیک باشد بالعکس این توزیع نشان دهنده این است که مشکل دار است. قبل و بعد از اجرای سیاست بهار ۱۴۰۱ قبلش ضریب جیبی ۳۵ درصد ۳۶ درصد تا آمده دوباره از ۳۶ درصد شروع شده ابتدا کمی افت کرده و باز دوباره به ۳۶ درصد رسیده یعنی در ضریب جینی تغییر محسوسی قبل و بعد حداقل سه ماه بعد از اجرای سیاست نداریم. 
گزارش. 

سوال: این سیاستی که صحبت کردیم درخصوص آن ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی تخصیص این ارز که در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ تغییر در آن ایجاد شد این سیاست چرا اعمال شد اصلا و آیا این تخصیص ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی دیگر قابل ادامه دادن نبود؟ 

پورابراهیمی: در ابتدا توضیحات خوبی را مطرح کردید که آثار پیامد‌های ناشی از آن به روایت آمار و عدد‌هایی که بانک مرکزی و مرکز آمار اعلام کرده در زمانی که ارز ۴ هزار و ۲۰۰ اعلام شد در همان زمان هم در مجلس ما با این سیاست به دلیل تجربه‌ای که در اقتصاد کشور داشتیم مخالفت کردیم از این جهت که 

سوال: (آن زمان شما رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس بودید).

پورابراهیمی: دلیلش هم این بود که تجربه به ما نشان می‌داد که این اقدام اگرچه می‌تواند در کوتاه مدت بخشی از آن دغدغه‌هایی که باعث افزایش تورم برای کالا‌های اساسی برای مردم شده بود برطرف کند، در میان مدت و بلندمدت قطعا آثار آن نه تنها برای مصرف کننده که حتی برای بخش‌های تولیدی کشور برای حوزه سیاست‌های ارزی کشور و همه عواملی که درگیر خواهند اثر مخرب خواهد داشت و لذا بعد از گذار از یک دوره چند ماه کم کم اثرش در اقتصاد کشور آمد. شاید سوال این باشد که اگر ما این سیاست‌ها نمی‌تواند اجرایی شود روند مواجهه مان یعنی رویکرد و مواجهه مان با این‌ها چگونه باشد اخیرا اطلاع پیدا کردم که بعضی از عزیزان در دولت سیزدهم اعلام کردند که احکامی که در مجلس بوده موضوعات تکلیف قانون بوده با صراحت اعلام می‌کنم که ما در مجلس الان هم به همین شکل است دو رویه در اختیار دولت قرار داده بودیم و آن رویه این بود که اگر می‌خواهد موضوع تخصیص ارز ترجیحی به کالای اساسی اختصاص پیدا بکند در صورتی موافقت می‌کنیم که نحوه نظارت دولت در زمان تخصیص ارز و ورود کالا به کشور تا زمانی که به دست مصرف کننده نهایی می‌رسد با قیمت مرتبط با آن کاملا هماهنگ باشد یعنی ما نمی‌توانیم بپذیریم ما ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی بدهیم مردم قیمتی که می‌خرند با نرخ آزاد باشد و براساس آن یک تفاوت رانتی در اقتصاد کشور تولید شود این چه کاری است که ما انجام بدهیم. به دولت این اجازه را دادیم که اگر می‌خواهد تخصیص ارز بدهد مخالفت نمی‌کنیم حتی در بودجه ۱۴۰۱ که دوستان می‌گفتند در بودجه ۱۴۰۲ و این سال‌های اخیر باز به همین شکل بود ما به دولت این مجوز را داده بودیم که اگر می‌خواهد تخصیص ارز بدهد به شرطی این را انجام بدهد که رابطه‌ای بین قیمت مصرف کننده و نرخ ترجیحی کاملا یک رابطه مشخصی باشد که حالا با یک خطایی قابل قبول است، اما تفاوت قابل توجهی نداشته باشد نکته دوم به دولت گفتیم اگر شما به هر دلیل این نظارت را نمی‌توانید انجام بدهید قدرت و کنترل بازار را ندارید در ارتباط با این موضوع طبیعتا پیشنهاد ما این است که  این ما به التفاوت یارانه به انتهای شبکه از طریق سیاست‌های حمایتی اختصاص پیدا کند. 
پورابراهیمی: یکی از چالش‌هایی که در اجرای نرخ به عبارتی حذف نرخ ۴ هزار و ۲۰۰ در ۱۴۰۱ اتفاق افتاد این بود که عمدتا اقداماتی که باید پشتیبانی می‌کرد این سیاست را که رضایت مردم را به دنبال داشته باشد متاسفانه کامل و جامع اجرا نمی‌شد. این نکته را بگویم بنابراین این اتفاق عملا به چند پیامد مهم در اقتصاد کشور که از نظر ما در حوزه مجلس و به عنوان نگاه کارشناسی که الان خدمتتانیم به عنوان یک رویکرد منفی بود و اینکه طبیعتا وقتی نرخ ترجیحی داشته باشیم تقاضا برای واردات به شدت افزایش پیدا می‌کند حجم واردات با این نرخ عملا تولید در داخل کشور را دچار بحران می‌کند ما در سیاست امنیت غذایی کشور قرار بود ما بیاییم سراغ تولید اینها وقتی کشور با نرخ ارز ترجیحی دارد واردات انجام می‌دهد اصلا مقرون به صرفه نیست که تولیدکننده ما در داخل این کار را انجام بدهد حجم عظیمی از پرونده‌های فساد که نمونه هایش را مطرح کردیم گزارش‌های متعدد آمده بود در بخش‌هایی که هنوز که هنوز است بخش عمده‌ای از آن تخصیص ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تصفیه نشده و تعهداتمان روی زمین مانده است موضوعات مربوط به بحث افزایش میزان واردات به کشور یک (کلمه در ۱۵ و ۱۰ دقیقه و ۵۰ ثانیه نامفهوم است چند بار گوش دادم متوجه نشدم به نظر کلمه (یک اکسپو)) که اتفاق می‌افتد در حوزه اقتصادی و عملا کالایی که با نرخ ارز ترجیحی می‌آید و با قیمت آزاد می‌رود و خیلی از مفسده‌ها و عملا و از همه مهمتر علی رغم همه اینها قیمت یک دسته مصرف کننده با نرخ ارز ترجیحی که قرار بود برسد با یک نرخ‌های کاملا متفاوت می‌رسید و عملا این سیاست دچار چالش جدی شد و نهایتا جمع بندی بود که این سیاست تغییر پیدا کند. 

سیاست های ترجیحی باید زماندار و در راستای رونق تولید باشد

سوال: نظرتان در مورد پرداخت ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی با آن شیوه قبل چیست؟ 

امین الرعایا: درخصوص ارز ۴ هزار و ۲۰۰ دلایل متعددی لزوم حذف را اثبات می‌کرد که اینها قابل انکار نیست و مهمترینش همین بحث تضعیف تولید است یعنی شما به مرور زمان وقتی ارز ترجیحی تخصیص می‌دهید و فاصله نرخ ترجیحی با نرخ‌های دیگر زیاد می‌شود این باعث می‌شود که تولید شما در آن کالایی که به آن ارز ترجیحی تخصیص می‌دهید به صرفه نباشد و تولید تضعیف شود به مرور زمان برای همین درخصوص سیاست‌های ترجیحی چند تا ملاحظه دارد اعمال می‌شود حتما آقای دکتر پورابراهیمی تصدیق می‌کنند که به سیاست‌های ترجیحی نیاز داریم در بعضی از برهه‌ها این طور نیست وقتی یک دفعه تورم ما جهش پیدا می‌کند وقتی که یک دفعه نرخ ارز بالا می‌رود حتما دولت از ارز ترجیحی استفاده می‌کند که بازار را مدیریت کند سفره خانواده را مدیریت کند. 

پورابراهیمی: البته آقای دکتر فرمایش شما را تایید کنم روش اعمال سیاست ترجیحی هدف دولت و حاکمیت چیست این است که کالا به دست مردم ارزان برسد. 

امین الرعایا: با قیمت مناسب. 

پورابراهیمی: بله، این رویکرد ترجیحی که می‌گوید بله مورد تایید همه است هم دولت و هم مجلس، اما در روش‌های اجراست که اصلی‌ترین بحث ماست. 

امینی رعیا: دو سه تا ملاحظه جدی دارد سیاست‌های ترجیحی اول اینکه باید زماندار باشد. شما نمی‌توانید سیاست ترجیحی را اعمال نمایید بی نهایت، همین جوری ادامه اش بدهید، بگویید اصلا پایان باز هیچ وقت نمی‌خواهم متحول شود. باید بگویید این سیاست شش ماه یکسال بعد یک دوره برون رفتی دارد. مثلا بعد شش ماه می‌خواهم کم کم تعدیلش کنم کم کم خارج شوم از آن. دوم اینکه باید نسبت داشته باشد با برنامه‌های تولیدی شما یعنی مبنای سیاست گذاری‌های ترجیحی ما باید کاملا در راستای رونق تولیدمان باشد. در راستای حمایت از تولیدمان و رونق اقتصادی باشد و سوم اینکه اختلاف سیاست‌های ترجیحی نرخ‌های ترجیحی ما با نرخ‌های آزاد نباید بیش از حد شود حالا معمول می‌گویند ده درصد بیست درصد حالا عددش متفاوت است ولی نرخ هرچه فاصله زیادتر شود آثار سوء  دارد. پس این درخصوص سیاست ترجیحی و ملاحظات اعمالش پس سیاست ترجیحی در بازه‌های زمانی خاص نیاز داریم منتهی شیوه اعمالش و ملاحظاتش حتما باید مورد توجه قرار بگیرد. بعضی کارشناسان و دوستان مطرح می‌کنند که چرا حذف کردید و این تورم ایجاد کرده حتما حذف ارز ترجیحی هزینه‌هایی هم دارد که باید از طریق یارانه با روش‌های دیگر پوشش داده شود.

سوال: ارز ترجیحی نمی‌شود گفت الان حذف شده. 

امینی رعیا: بله، شیوه حذف ارز ترجیحی باید به چه شکل می‌بود که اولا مجددا ارز ترجیحی جدیدی متولد نمی‌شد و ثانیا باعث حمایت از تولید می‌شد.