نشست تخصصی هم‌اندیشی پیشگیری و مبارزه با فساد قضایی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه قوه قضاییه؛ نخستین جلسه از سلسله نشست‌های تخصصی هم‌اندیشی «پیشگیری و مبارزه با فساد قضایی» توسط گروه حقوق اساسی پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضاییه با حضور جمعی از قضات دادگستری، اساتید دانشگاه، نمایندگان تشکل‌های مردم‌نهاد و پژوهشگران برگزار شد.
در ابتدای نشست مصطفی منصوریان، مدیر گروه حقوق اساسی پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل پژوهشگاه قوه قضاییه به تبیین و تعریف فساد قضایی پرداخت و فساد قضایی را بر اساس تقسیم‌بندی فساد از منظر بازیگران مطرح کرد.
وی گفت: پیشگیری و مبارزه با فساد قضایی از توصیه‌های مهم رهبر انقلاب و رئیس قوه قضاییه در دوره جدید بوده که پژوهشگاه به همین مناسبت مأموریتی برای خود تعریف کرده است تا با طراحی و نگارش آثار علمی در زمینه مبارزه با فساد قضايی، در جهت اجرای این منویات قدم بردارد.
منصوریان افزود: در جهت پیشگیری و مبارزه با فساد قضایی، طرح‌نامه‌ای آماده شده است که در آن با استفاده از مطالب و آثار تولید شده در زمینه فساد، موضوعات جزئی و دقیقی جهت نگارش طرح پیشگیری و مبارزه با فساد قضایی تدارک دیده شده است.
در بخش دیگری از این نشست، مهدی موحدی مدرس دانشگاه و پژوهشگر پژوهشکده مطالعات پایه پژوهشگاه قوه قضاییه، گفت: هر شخصی قبل از ارتکاب فساد از لحاظ اقتصادی تحلیلی در مورد تخمین احتمال دستگیری و مجازات انجام می‌دهد، بنابراین دستگاه قضایی باید در پی شفافیت و افزایش مجازات‌ها بوده و با نظارت خود احتمال کشف فساد را بالا ببرد.
این حقوقدان ادامه داد: دستگاه قضایی هزینه زیادی صرف دستگیری مرتکبان فساد می‌کند؛ بنابراین باید احتمال زندان، اعدام و سایر شقوق مجازات را بالا برده و با کمترین هزینه، بیشترین بازدارندگی را ایجاد کند.
موحدی اضافه کرد: افرادی که قانون را می‌نویسند به طور معمول حقوقدان و اقتصاددان نبوده و به مسئله تعارض منافع توجه لازم را ندارند.
وی تأکید کرد: تا جایی که ممکن است فرآیند قضایی باید با کمترین هزینه، بدون دخالت عوامل انسانی و با استفاده از سامانه‌ها انجام شود.
این پژوهشگر افزود: باید برای هریک از مصادیق فساد مختصاتی تعریف کرده و شناسنامه فساد در کشور را تبیین کرد.
شاطری پور رئیس پژوهشکده حقوق جزا و جرم‌شناسی پژوهشگاه قوه قضاییه در این نشست به بیان نقطه نظرات خود درباره مبارزه با فساد قضایی پرداخت.
وی گفت: شناسایی و کمیت‌پذیر کردن فساد اولین قدم در پیشگیری و مبارزه با این مقوله است و باید دید آیا فساد قابلیت سنجش‌پذیری دارد یا خیر.
این کارشناس مبارزه با فساد افزود: با توجه به پیچیدگی فساد و جنگ در این عرصه، باید قرارگاه مبارزه با فساد را تأسیس و از این طریق به شناسایی و مبارزه با فساد در نهاد‌های مختلف اقدام کرد، زیرا اقدامات نامتمرکز و پراکنده تأثیر قابل توجهی بر کاهش فساد نخواهد گذاشت.
شاطری پور عنوان کرد: الگوی واحدی برای مبارزه با فساد وجود ندارد و باید مبتنی بر هر مصداق فساد قضایی، مدل‌های پیشگیری خاصی طراحی کرد؛ بنابراین طراحی و اجرای الگوی یکسان برای تمام مصادیق فساد با شکست مواجه خواهد شد.
در ادامه این نشست اشتیاق وکیل دادگستری و دانشیار پژوهشکده حقوقی شهردار، گفت: برای مبارزه با فساد باید اقلیم مناسب مبارزه با آن نیز وجود داشته باشد. وی افزود: بخشی از دلایل ناکامی مبارزه با فساد مربوط به مستعد بودن محیط و جامعه برای ارتکاب فساد است.
مدیرعامل مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش اظهارکرد: برای مبارزه با فساد قضایی باید برخی هنجار‌های اجتماعی، سنت‌ها و بنیان‌های فرهنگی را تغییر داد، زیرا در حال حاضر هنجار‌های اجتماعی از فاسد حمایت کرده و سنت‌ها انتظار از فرد سالم را بالا برده و مفسد را تبرئه می‌کند.
وی افزود: عرف و سنت‌ها سازنده پازل فساد بوده و مبارزه با فساد کار فرهنگی عمیق می‌طلبد. در وضعیت فعلی پازل جامعه به نحوی چیده شده است که اصناف و مقامات در موقعیت تعارض منافع گرفتار می‌شوند.
اشتیاق ادامه داد: مبارزه بخشی و جزیره‌ای با فساد جواب نمی‌دهد و در حال حاضر برنامه جامع مبارزه با فساد در کشور وجود ندارد.
وی گفت: البته تا زمانی که برنامه جامع و اقدامات هماهنگی برای مبارزه با فساد وجود نداشته باشد؛ مبارزه بخشی با فساد علی‌رغم پرهزینه بودن آن اجتناب‌ناپذیر است، زیرا اقدامات ضد فساد نباید متوقف شود.
این وکیل دادگستری گفت: یکی از راهکار‌های مؤثر مبارزه با فساد، ترسیم نقشه حرارتی فساد مبتنی بر گزارش مردم به نهاد‌های مستقل است که البته روش‌های صحت‌سنجی توسط نهاد‌های مستقل نیز وجود دارد؛ بنابراین استفاده از این دستاورد‌های نوین جهانی در امر مبارزه با فساد موجب کاهش آن در نظام اداری و قضایی کشور خواهد شد.
رسول قهرمانی، قاضی دادگستری و مدرس دانشگاه نیز در ادامه این نشست، ضمن تأکید بر نیازسنجی مطالبات پژوهشی دستگاه قضايی اشاره کرده و افزود: لازم است پژوهشگران قوه قضاییه در جلسات دادرسی مبارزه با فساد اقتصادی حضور داشته و با ملاحظه عینی موارد مربوط به فساد، به عنوان بازوی پژوهشی قوه قضاییه عمل کنند.
نماینده دادستان در برخی پرونده‌های فساد اقتصادی، میزان حقوق و مزایای قضات را یکی از عوامل وجود فساد قضایی دانست و اذعان کرد: برخی افراد واسطه‌گر تعداد قابل توجهی از قضات را تطمیع کرده و سبب اعمال نفوذ در پرونده‌ها شده‌اند.
وی افزود: باید در طرح‌های پژوهشی مرتبط با فساد قضايی، پیچیدگی‌ها و مسائل به وجود آمده در پرونده‌های قضايی نیز لحاظ شده و متناسب با آن اقدام به تجویز راهکار کرد.
قهرمانی پژوهشگاه قوه‌قضاییه را عقبه تئوریک دستگاه قضايی خواند و بر لزوم ارتباط مستمر دادگاه‌ها و پژوهشگاه تأکید کرد.
حمید بهره‌مند بگ نظر، عضو هیئت علمی گروه جزا و جرم‌شناسی دانشگاه تهران از دیگر سخنرانان نشست بود که بر مطالعه و دسته‌بندی آثار علمی تولید شده درباره فساد تأکید و از شروع طرح‌های تکراری و موازی در این زمینه ابراز نگرانی کرد.
وی گفت: تاکنون به تفصیل در مورد فساد ادبیات نظری تولید شده است و قبل از شروع طرح‌های پژوهشی باید به سابقه موضوع و ادبیات موجود در آن زمینه نیز توجه داشت.
استاد دانشگاه تهران عنوان کرد: شفافیت و نظارت، دو راهکار اصلی تحقق مبارزه با فساد در کشور هستند که لزوم توجه به هر دو مورد می‌تواند از بسیاری مفاسد پیشگیری کند.
بهره‌مند خاطرنشان کرد: در طرح‌ها و آثار مرتبط با فساد قضايی باید وارد بخش عملی شده و به نقایص ادارات و نهاد‌های مرتبط با نظام قضايی باید پرداخته شود.
مهدی فلاحیان مسئول تیم حقوقی اندیشکده شفافیت برای ایران با بیان اینکه ریسک و بستر‌های تحقق فساد در دستگاه‌های مختلف باید به صورت موردی مشخص شود، اظهار داشت: نظارت همگانی یکی از بهترین راه‌ها جهت پیشگیری و مبارزه با فساد قضایی به شمار می‌رود که بدون هزینه بوده و با بهره‌برداری از این ظرفیت، نیاز خاصی به تأسیس نهاد‌های اداری عریض و طویل برای نظارت بر مبارزه با فساد نیست.
وی ادامه داد: گزارشگران فساد با گزارش موارد و مصادیق فساد به نهاد‌های ذی‌صلاح می‌توانند منشأ تحول مهمی در مبارزه با فساد قضایی قرار گیرند، زیرا افشاگری فساد قضایی از طریق رسانه‌ها، خطر بی‌اعتمادی به نظام قضایی را افزایش می‌دهد.
داور درخشان، پژوهشگر گروه حقوق اساسی پژوهشگاه قوه قضاییه هم به طرح پژوهشی مرتبط با فساد قضايی پرداخت و اظهار کرد: در طرح مورد نظر به عرصه عملیاتی کردن ادبیات نظری وارد شده و از بازیگران مستعد فساد در نظام قضایی نظرخواهی کرده و راهکار‌های آنان برای مبارزه و پیشگیری از فساد قضایی را جویا خواهیم شد.
درخشان گفت: از نمونه‌های جدید مبارزه با فساد در سراسر جهان استفاده کرده و راهکار‌های به روز و متناسب با شرایط نظام قضایی کشور را تبیین خواهیم کرد.
وی در ادامه افزود: نظام قضایی باید پژوهشگاه قوه قضاییه را امین دانسته و آمار و اطلاعات موجود قضایی را در اختیار پژوهشگاه قرار دهد که این موضوع موجب جامعیت آثار علمی و ارائه راهکار‌های عملی به قوه‌قضاییه در ارتباط با حل مسائل مرتبط با فساد قضایی خواهد شد.