قاچاق سنجاب از لرستان به تهران

برج‌های دود از جنگل‌های بلوط بلند شده، مردم محلی می‌دانند که بازهم پای شکارچیان در میان است، آنها که از هر حربه‌ای برای ویرانی داشته‌های دیار زاگرس بهره می برند.
شکارچی تلاش می‌کند آتشی را که پای بلوط کهنسال روشن کرده هر چه بیشتر شعله ورکنند تا دود و گرمای بیشتری ساکنان این بلوط پیر و خسته را بیازارد.
لحظاتی می‌گذرد و به ناگاه دیگر ساکنان بلوط پیر تاب نمی‌آورند و از خانه هراسان بیرون می جهند؛ و اینجا کار اصلی شکارچی آغاز می‌شود تا توبره خود را پر از «سنجاب» هایی کند که بعد از خانه خرابی باید طعمه دست شکارچیان شوند
این روش گرفتن سنجاب‌ها، این «بلوط» کاران کهنه زاگرس است، آنها که با دست‌هایشان بلوط می‌کارند تا زاگرس زنده بماند و نفس بکشد؛ تا با مرگ هر روزه درختان بلوط، زاگرس غصه دار نشود و دانه دیگری را در خود پرورش دهد
توبره شکارچی حال پر از سنجاب‌هایی است که قرار است به مهاجرت اجباری فرستاده شوند، این سنجاب‌ها سپس راهی بازارهای تهران می‌شوند تا به عنوان حیوان خانگی به فروش برسند
این روایت کوتاه، روایت هرساله زاگرس به عنوان دیار سنجاب و بلوط است، روایت هجری که هم برای زاگرس بحران زاست و هم سنجاب ایرانی را در معرض خطر قرار داده است
سنجاب ایرانی که گونه بومی ایران است، در غرب کشور و محدوده زاگرس در جنگلهای بلوط که معمولا دارای درختان بلند و کهنسال است زندگی می کنند، این جونده پر جنب و جوش درختان بلند و کهنسال را به درختان کوتاه و پر شاخ و برگ ترجیح می دهنداما نکته تاسف آور این است که جمعیت سنجاب ایرانی به علت قطع بی رویه و جمع آوری میوه های بلوط توسط مردم و اسارت بی اندازه توسط شکارچیان به ویژه در استانهای لرستان و کردستان برای فروش به مردم به شدت رو به کاهش است 
فتحی بیرانوند مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان در مورد وضعیت سنجاب‌ جنگل‌های بلوط زاگرس گفت: در حال حاضر سنجاب‌ها در جنگل‌های بلوط زاگرس کم‌یاب هستند اما هنوز به مرحله‌ای نرسیده که وضعیتش خطرناک شود
او ادامه داد: سنجاب و بلوط، مکمل هم هستند به نوعی حیاتشان به یکدیگر وابسته است، به این صورت که سنجاب دانه‌های بلوط را در زمین ذخیره می‌کند تا بعد به سراغ آن بیاید واز آن تغذیه کند،اما از هر ۱۰۰ دانه بلوطی که در خاک پنهان می‌کند، ۱۰ تای آن را هم پیدا نمی‌کند،همین باعث می‌شود دانه‌های بلوط پیدا نشده فرصت رشد یافته ودرخت بلوط جدیدی را ایجاد کنند
فتحی بیرانوند توضیح داد: جالب اینجاست که سنجاب، دانه‌های بلوط را در مناطقی پنهان می‌کند که خاک آن توسط گراز به نوعی زیر و رو و شخم شده و مستعد برای رشد دانه بلوط است
او می گوید: می‌توان عمل پنهان کردن دانه بلوط در خاک جنگل توسط سنجاب را نوعی کاشت دانه بلوط دانست،در واقع سنجاب کشاورزی است که درختان بلوط را در جنگل می‌کارد و موجب گسترش و بقای جنگل‌های بلوط می‌شوند
مدیرکل محیط‌زیست استان لرستان در مورد وضعیت لانه‌گزینی سنجاب ایرانی در جنگل‌های بلوط نیز گفت: سنجاب لانه‌های خود را در حفره‌های طبیعی درختان بلوط انتخاب می‌کند، این حفره‌ها در درختان بلوط با سن بالاتر و قطور وجود دارد و به هیچ وجه درخت را سوراخ نمی‌کند
او در مورد روش‌های شکارچیان برای گرفتن سنجاب هم توضیح داد: پر کردن لانه‌های سنجاب‌ها از آب موجب می‌شود که سنجاب‌ها از لانه خود بیرون آمده و گرفتار دام شکارچیان شوند که این روش بیشتر در مناطقی است که دردسترس باشد و یا درخت بلوط نزدیک جاده باشد که البته این مناطق زیاد نیست
فتحی بیرانوند ادامه داد: اما روش ساده‌تر و البته فراگیرتر این است که به وسیله گونی یا توری در لانه سنجاب را می‌گیرند و از آن طرف، درخت بلوط را از پائین آتش می‌زنند تا سنجاب از درخت خارج شده و در درون تور گرفتار شود
او تصریح کرد: متاسفانه این روشی است که هم‌گونه سنجاب را نابود می‌کند و هم درخت‌هایی با عمری بیش از ۲۰۰ سال دارند و در گذر روزگار جان سالم به در بردند، به راحتی به خاطر یک سنجاب به آتش کشیده می‌شود و از بین می‌روند
مدیرکل محیط‌زیست استان لرستان در مورد جریمه گرفتن یک سنجاب گفت: یک سنجاب ایرانی 800 هزار تومان و سنجاب درختی 350 هزار تومان جریمه دارد که این در مقابل جریمه یک خرس قهوه‌ای عظیم‌الجثه که 50 میلیون تومان است و یا کل و بز که 10 میلیون تومان است ناچیز است .
اما قیمت درخت بلوط ۲۰۰ساله‌ای که برای صید سنجاب سوزانده و از بین برده می‌شود چقدر است؟
محسن تیزهوش کارشناس حوزه محیط زیست لرستان در این رابطه اظهار داشت: در جهان امروز و با گسترش برنامه‌های مرتبط با توسعه و صنعت بخش بسیار زیادی از جنگل‌های زمین از بین رفته‌اند و در این بین سرزمین‌هایی که در بخش خشک و فرا خشک قرار گرفته و با سرعت بیشتری از منابع طبیعی برای پیشبرد اهداف گوناگون هزینه می‌کنند، در خطر بیابانی شدن و چالش‌های گوناگون قرار دارند
وی با بیان اینکه در حال حاضر حفظ جنگل‌ها و ساختار تنوع زیستی مهم‌ترین کاری است که باید از سوی تمامی دولت‌های جهان مد نظر قرار بگیرد، گفت: نگهداشت منابع طبیعی به حفظ سرمایه‌های آبی و خاکی ما باز می‌گردد و این در حالی است که هر سال به دلایلی همچون تغییرات کاربری، کشاورزی ناپایدار و از بین رفتن گونه‌های مهم حیات وحش از وسعت جنگل‌های جهان کاسته می‌شود
مدیر کل حفاظت محیط زیست لرستان می گوید: اما مشکل اصلی مقابله با صیادان سنجاب ایرانی در این است که صید سنجاب در جنگل‌های بلوط کشور یک کارگروهی و توسط یک شبکه بزرگ حمایت می‌شود که کار مبارزه با آن را دشوار کند
فتحی بیرانوند تاکید کرد: شبکه‌های بزرگ صید سنجاب، از افرادی تشکیل می‌شوند که در این زمینه آموزش می‌بینند، در بین افراد محلی نفوذ کرده‌اند و حتی یک پایگاه در داخل یا در حاشیه جنگل را در اختیار دارند، همچنین این شبکه‌های بزرگ قاچاق و صید در مرکز استان‌ها و شهرهای مختلف هم رابط‌هایی برای فروش و یا دریافت سفارش دارند
مدیرکل محیط‌زیست استان لرستان تاکید کرد: لرستان استانی با حدود یک میلیون هکتار جنگل است که بیشتر آن هم صعب‌والعبور و جنگلی است که این شرایط و آن پیچیدگی شبکه‌های شکار و صید برخورد با صیادان سنجاب‌های ایرانی را دشوار می‌کند
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای لرستان ، متاسفانه قاچاق سنجاب برای تربیت خانگی رو به افزایش است و چنانچه این روند به این صورت ادامه داشته باشد نه تنها جنگلهای بلوط تخریب می شود بلکه نسل سنجاب ایرانی نیز منقرض می شود
در مورد پیامدهای تربیت خانگی سنجاب ایرانی هم می توان گفت، از آنجا که سنجابها جوندگان پر جنب و جشی بوده و مدام در حال فعالیت در جنگل هستند اغلب دراثر تربیت خانگی دچار افسردگی شده و غذا نمی خورند و بر این اساس عمرشان کوتاهتر می‌شود،این در حالی است که بسیاری از سنجابها در اثر حمل و نقل نادرست نیز دچار مشکل شده و از بین می‌روند.....
در اصلاح سنجابها را باغبان طبیعت می گویند ، شکار و صید و انتقال آنها برای فروش به تهران به مثابه کوچ اجباری این باغبان زیباست که در کنار ضررهای فراوان برای طبیعت موجبات انقراض این کوچک زیبا را فراهم و اکو سیستم را با مشکلات فراوان روبرو خواهد کرد .

نویسنده: مهناز رحمانی مهر
ویراستار: علی مرادی کاکاوندی