در این نوشتار مختصر تلاش شده موضوع « ادعای آمریکا مبنی بر نقض برجام از سوی ایران به دلیل انجام آزمایش موشکی » مرور و در مرحله بعدی تبلیغات رسانه­ ای به همراه مهم ترین واکنش‌های داخلی و خارجی ، به انضمام مستندات موجود در این خصوص در قطعنامه 2231 مقایسه شود تا پژوهشگران و برنامه­ سازان در این حوزه به راحتی بتوانند ضمن دسترسی به مستندات قطعنامه به بررسی واقعیت با تبلیغات دروغین برخی رسانه ها پرداخته و در نهایت به جمع بندی مناسبی در این باره دست پیدا کنند. 

پیشینه موضوع و واکنش 1+5 به آزمایش موشکی ایران

از جمله موضوعاتی که همواره در کنار توافق هسته­ ای و برجام در سطح گسترده ­ای مورد توجه ناظران خارجی امور قرار می ­گیرد؛ توان موشکی و آزمایشات موشکی ایران است. همزمان با پایان مذاکرات نفس­ گیر 23 ماهه منتهی به توافق هسته­ ای مقامات جمهوری اسلامی بارها به طور رسمی اعلام کردند این مذاکرات منحصر به مسائل هسته ­ای بود و مسائل دیگر همچون موشکی و حقوق بشر را در بر نمی ­گیرد، بنابراین دائره توقف یا لغو تحریم­ ها تنها محدود به تحریم ­های هسته­ ای می­ شود. اما در مقابل مخالفان غربی برجام و پیشتاز آن­ها لابی اسرائیلی دائره برجام را ناظر به مسائل موشکی اعلام کرده و به بهانه انجام آزمایشات موشکی از سوی ایران با راه انداختن موج رسانه ­ای تلاش می­ کند ایران را به بهانه انجام آزمایشات موشکی ناقض برجام معرفی کند. اما بهانه اخیر رسانه و محافل ضد ایرانی یادشده آزمایش موشکی اخیر ایران است . درست از محافل یادشده به رهبری آمریکا حتی با برگزاری جلسه اضطراری شورای امنیت را ناقض برجام معرفی کنند اما این تلاش آنها همچون تلاش اول بی نتیجه ماند. در زیر تعدادی از مهم‌ترین واکنش­ های مقامات1+5 را در این خصوص می­ بینیم.

واکنش داخلی به آزمایش موشکی ایران

به موازات مطرح شدن « ادعای مقمامات آمریکایی مبنی بر نقض برجام به دلیل آزمایش موشکی ایران » تعدادی از مقامات کشورمان عمدتا از مسئولین وزارت امورخارجه با استناد به متن قطعنامه 2231 در این خصوص واکنش نشان دادند که در زیر تعدادی از مهم‌ترین واکنش­ ها را می­ بینیم.

نظر قطعنامه 2231 درباره فعالیت موشکی ایران

یکی از مهم ­ترین مسائل مورد بحث میان ایران و کشورهای 1+5 ، موضوع تحریم­ های وضع شده توسط شورای امنیت سازمان ملل در مورد موشک­ های بالستیک و خرید و فروش سلاح­ های متعارف ایران بود. اگرچه در متن اصلی برجام به موضوع این تحریم­ ها و نحوه خاتمه بخشیدن به آن هیچ اشاره­ای نشده است، ولی در پیوست قطعنامه 2231 (ضمیمه ب بند‌های 3 ، 4 و 5) فرایندی حداکثر هشت ساله برای منتفی کردن محدودیت­ های در نظر گرفته شده برای فعالیت‌های موشکی و معاملات تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفته شده است. در متن بندهای یادشده این چنین آمده:

بند 3 - از ایران خواسته شده که تا هشت سال بعد از اولین روز اجرای برجام از هرگونه فعالیت مربوط به موشک‌های بالستیکی که قابلیت حمل سلاح را دارند اجتناب کند از جمله بکارگیری تکنولوژی مربوط به این موشک‌ها.

بند 4- همه کشورها درصورت تائید شورای امنیت می‌توانند و اجازه دارند در فعالیت‌های زیر مشارکت داشته باشند: 

این پاراگراف تا هشت سال بعد از اولین روز اجرای برجام کاربرد دارد.

بند 5- همه کشورها می‌توانند و اجازه دارند در صورت تصویب شورای امنیت برای تهیه، فروش و انتقال مستقیم یا غیر مستقیم تانک ­های جنگی، خوروهای زرهی،سامانه توپخانه‌ای کالیبر بالا، هواپیماهای جنگی، هلیکوپتر، ناو جنگی و سامانه موشکی را مطابق آنچه در تسلیحات متعارف سازمان ملل تشریح شده از طریق خاک کشورهایشان، اتباعشان و یا با استفاده از کشتی و هواپیما برای ایران و استفاده در ایران اقدام کنند. این پاراگراف تا پنج سال بعد از اولین روز اجرای برجام کاربرد دارد.

بنابراین همانطور که ملاحظه شد در متن قطعنامه 2231 تصریح شده: 

جمع بندی ؛

1- مبهم بودن واژه کلیدی ؛ در متن بند 3 آمده : از ایران خواسته شده ...که واژه‌ای با تفسیر موسع است که معنایی بسیار وسیع دارد و می‌تواند به عناوین مختلف مورد استفاده قرار گیرد. بر این اساس یک احتمال این است که معنای خواستن هیچ‌گونه الزامی را به ایران تحمیل نمی‌کند و تنها یک الزام اخلاقی در این باره است. از سوی دیگر این ابهام درباره واژه خواستن وجود دارد که با برداشت وسیع از این واژه تفسیری الزام‌آور از آن منتشر شود که زمینه را برای اقدامات دیگر علیه ایران مهیا کند. مثلا مشخص نیست که از نظر غربی­ ها ملاک تشخیص موشک­ های قادر به حمل کلاهک هسته ­ای کدام نوع از موشک ­های ایرانی است و برای آزمایش موشک بالستیک چه ملاک ­هایی باید در نظر گرفته شود. این در حالی است که مقامات سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده  ­اند که دنبال تولید موشک قادر به حمل سلاح هسته ­ای نیستند. در این میان سؤال اصلی این است که آیا این واژه ابهام ‌آور می‌تواند زمینه سوء استفاده دشمنان ایران را از متن برجام فراهم کند؟!

2ـ‌ افزایش دامنه تحریم­ های غیرهسته ­ای تازه آغاز شده و پیش بینی می­ شود این روند به بهانه ­های مختلف ادامه یابد . [1]

3ـ‌ اقدامات خصمانه آمریکا منحصر به غیر هسته ­ای نخواهد بود بلکه پیش بینی می­ شود آمریکا در اجرای تعهدات برجامی خود همچون اجرای قرارداد اقتصادی مانند فروش هواپیما و یا خودداری از مانع تراشی در راه همکاری­ های اقتصادی – بانکی ایران با سایر کشورها بدعهدتر از سابق ظاهر شود.

پژوهش خبری صدا وسیما// پژوهشگر: مرتضی هوشیار