چشم انداز بحران سوریه در پرتو توافق امریکا و روسیه

با اجرای توافق جدید امریکا و روسیه در خصوص بحران سوریه این سوال مطرح است که چه چشم‌اندازی را می‌توان برای آینده این بحران تصورکرد؟

توافق جدید امریکا و روسیه که از جمعه شب به مرحله اجرا در آمده است، بر برقراری آتش بس میان طرف‌های درگیر به استثنای گروه‌های تکفیری داعش و النصره و همچنین از سرگیری مذاکرات سیاسی بر اساس توافق‌های ژنو و وین مبتنی است. با توجه به اینکه در آغاز و استمرار بحران سوریه سه دسته از بازیگران داخلی، منطقه‌ای و بین المللی تاثیرگذار بوده‌اند، از اینرو می‌توان گفت زمانی می‌توان به حل این بحران امید قطعی داشت که توافق در هر سه سطح صورت گرفته باشد. 

بر این اساس در طی ماه‌های گذشته تلاش می‌شد که نشست‌هایی بین بازیگران در هر سه سطح برگزار شود. تاکنون نشست ها در سطح بین المللی و منطقه ای تا حدودی نتیجه بخش بوده اما در سطح داخلی موفقیت آمیز نبوده است. با اینحال تجربه روابط بین‌المللی حاکی از این واقعیت است که در مواردی که بازیگران بین المللی دخیل در یک بحران درباره لزوم حل بحران به تفاهم و توافق رسیده باشند، در این صورت زمینه برای توافق سایر بازیگران منطقه‌ای و داخلی نیز فراهم می‌شود، اما برعکس اگر به فرض بازیگران منطقه‌ای و داخلی در مواردی به تفاهم رسیده باشند اما بازیگران بین المللی ادامه بحران را به نفع خود ببینند در این .صورت زمینه برای تطویل بحران فراهم می‌شود 

از این دید همینکه امریکا و روسیه به عنوان بازیگران بین المللی دخیل در بحران سوریه درباره لزوم حل آن به توافق رسیده‌اند تا حد زیادی امیدوار کننده است. آنچه این امیدواری را تا حدودی تقویت می‌کند احساس نیازی است که هر دو طرف در مقطع کنونی به حل بحران دارند. در صورتی که بحران سوریه به طریق سیاسی حل شود و به تبع آن پرونده داعش نیز بسته شود، موقعیت دموکرات ها در انتخابات ریاست جمهوری امریکا تقویت می‌شود که این به نفع روسیه نیز هست. زیرا در طرف جمهوریخواهان موقعیت دونالد ترامپ در مقایسه با سایر نامزدهای این حزب قوی است که رویکردهای افراطی و ضد روسی و ضد چینی را در سر دارد و پیروزی احتمالی آن می تواند روابط امریکا و روسیه را با تنش های جدید همراه سازد و وارد دور جدیدی از رویارویی کند. 

همچنین حل بحران سوریه می‌تواند روزنه‌های امیدی برای حل دیگر بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی فراهم کند که به طور مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر بحران سوریه قرار دارند. البته با توجه به اینکه روسیه نیز در ماه سپتامبر آینده انتخابات پارلمانی را برگزار خواهد کرد، به نظر می‌رسد حل بحران‌های منطقه‌ای و بین المللی که به کانون درگیری‌های امریکا و روسیه تبدیل شده است، می‌تواند زمینه را برای برگزاری مساعد این انتخابات فراهم کند و از این نظر نیز اجرای توافق جدید روسیه و امریکا در قبال  سوریه می‌تواند به نفع روسیه باشد. 

با در نظر گرفتن این عوامل و متغیرها می‌توان گفت که هر دو کشور روسیه و امریکا اجرای توافق اخیر را به نفع خود می‌دانند و بر همین اساس به نظر می‌رسد به همکاری‌های خود در این زمینه ادامه خواهند داد. اما با اینحال از آنجا که در بحران سوریه بازیگران منطقه ای و داخلی نیز تاثیرگذار هستند از اینرو امکان موفقیت توافق جدید امریکا و روسیه تا حدود زیادی بستگی به این دارد که این دو کشور تا چه میزان بتوانند بر بازیگران منطقه ای و داخلی طرف رابطه خود تاثیرگذار باشند. در گذشته روسیه با همپیمانان منطقه‌ای و داخلی خود همکاری نزدیکی داشته و از این بابت مشکلی  اجرای توافقات را تهدید نمی‌کرد اما برعکس امریکا یا نمی‌خواسته یا نمی‌توانسته عوامل منطقه‌ای و داخلی را به اجرای توافقات وادار کند. توافق جدید نیز از همین ناحیه تهدید می‌شود و در خلال چند روز گذشته هم امریکا به اقداماتی خلاف توافق جدید دست زده است که از جمله انها می‌توان به سخنان مداخله‌گرانه جدید اوباما در خصوص لزوم کناره‌گیری بشار اسد از قدرت و یا تهدید برخی دیگر از مسئولان امریکا به اجرای طرحی موسوم به "طرح بی" اشاره کرد و هم اینکه همپیمانان منطقه ای امریکا و گروههای سوری تحت امر آنها به سیاه نمایی درباره توافق جدید دست زده اند که مصادیق آن را به وفور می توان در خط خبری و رسانه ای، عربستان، قطر و اسرائیل مشاهده کرد.

-----------------------------------

بررسی و تحلیل/ احمد کاظم زاده